Yapı Dergisinde makalemiz yayınlandı

2007 Kasımında tertiplediğimiz menzil taşı gezisinde II. Mahmud'un bir ayak taşını bulmuştuk ve bu önemli buluş bize bir çok kapıyı açmıştı. Bu ayak taşına ait menzil taşı da bilindiğinden aradaki mesafe bize Gez birimi üzerine çalışma yapma şansı verecekti.

Şinasi Acar ve Z. Metin Ateş tarafından yaklaşık 1 sene süren titiz kaynak tarama, araştırma ve ölçümlerin ardından bu sene başı gibi makale hakkında tüm malzemeler toplandı. Uzun süren bu araştırmanın sonucunu sonra, makale haline getirildi.

Bir kaç ay önce tamamlanan makale, Yapı dergisi tarafından hızlıca yayın planına alındı ve Derginin Mayıs sayısında yayınlandı.

Mimarlık alanında oldukça prestijli bir konuma sahip olan Derginin okuyucu kitlesi de göz önüne alınarak, okçulukla ilgili çok detaya inilmedi. Sonuçta her okuyanın anlayacağı kadar sade, konunun uzmanlarına da kesin ve hazine değerinde bilgi verecek kadar dolu bir makale çıktı ortaya.

Makale, devre göre değişen ve okçulukta kullanılan "gez" biriminin tanımlanması açısından büyük önem taşıyor. Şimdiye dek okçuluk açısından gez birimi üzerine yapılan bilinen tek makale olması yönüyle de Türk Okçuluğu literatüründe önemli bir yere sahip oluyor.
 

Sultan II. Mahmud Menzili

Sultan II. Mahmud (1808-1839) Türk okçuluk tarihinin en büyük kemankeşlerinden biridir. Okçulukla ilgilenmeye başladığı 1817 yılından başlayarak menzil okçuluğu ile ilgilenmiş ve pek çok uzak mesafe ok yarışmalarında birinci gelmiş ve pek çok menzilde birden fazla rekor kırarak menzil taşı diktirmiştir. Ayrıca kendi zamanına kadar okçulukla ilgili yazılmış tüm eserleri taratmış ve tek bir kaynakta toplatmıştır.

Ok meydanlarında tüm atıcıların eşit haklara sahip olması kanunlarla korunduğundan Sultanın bu başarılarında herhangi bir şüpheye yer yoktur. Sultan'ın kırdığı menzil rekorlarında tek fark, dikilen menzil taşlarının daha görkemli ve sanat değerinin fazla olmasıdır. Belki de bu nedenle günümüze "ayak taşı" ve "menzil taşı" ulaşabilen tek menzil bu kişiye aittir.

Sultan 1832 yılında yeni bir menzil açmak üzere fıskiyeli havuz şeklinde bir ayak taşı yaptırmış, aynı yıl 1215.5 gez mesafeye ok düşürmüştür. Daha sonra kendi rekorunu 10 gez daha ilerletip, taşını 1225.5 gez mesafeye sürmüştür.

Eski kayıtlarda adı geçen bu ayak taşının 2007 yılının Kasım ayına dek yok olduğu düşünülüyordu. Araştırmalarımız sonucu taşın yeri tespit edilmiş ve hassas hava fotoğrafları ile desteklenen dijital haritalar üzerinden ölçümler yapılmıştır.




II. Mahmud Menziline ait ayak taşı ve menzil taşının 20. yy başlarındaki (üstte) ve günümüzdeki (altta) hali.

Sultan II. Mahmud Menzili Ölçümü

"Poyraz" rüzgarı ile birlikte atılan Sultan II. Mahmud'a ait menzilin havuzlu ayak taşı ile menzil taşı arasındaki mesafe doğrudan ölçümün mümkün olmaması nedeni ile 1/1000 dijital haritalar üzerinden ölçülmüştür. İstanbul Büyükşehir Belediyesi Harita Müdürlüğü tarafından yapılan ölçümdeki hatalar birkaç dm'yi geçmemektedir. Menzil ve ayaktaşı yüksek çözünürlüklü ortofoto görüntülerde de tespit edilmiştir. Dijital haritaların ortofoto görüntüleri ile eşleştirilmesi de hatayı en aza indirmiştir. Ölçüm sonucunda havuzlu ayak taşı ve menzil taşı arasındaki mesafe 738,23 m olarak ortaya çıkmıştır. Menzil taşının denizden yüksekliği 73,80 m, ayak taşının ise 63,08 m olarak tespit edilmiştir.

Eşyükselti haritasından yeryüzü şekli de incelenmiş, aradaki 10,72 m'lik farkın hemen hemen düzgün doğrusal azaldığı görülmüştür. Bu kabulle kuş uçuşu olarak ölçülen 738,23 m uzaklık -dik üçgenin hipotenüsü olan- yüzeyde 738,31 m olmaktadır. Buna göre 1 gez; 73.831 cm / 1215,5 gez = 60,74 cm olmaktadır.

Teşekkürler: Taşın tespitinde emekleri geçen Adnan Mehel ve Ali Kılıç’a, ölçümler konusunda yardımcı olan İBB Harita Müdürlüğü personeli Mete Canpolat ve Nurcan Kumaş’a ve Yapı Dergisine teşekkür ederiz.